https://l.facebook.com/l.php?u=https%3A%2F%2Fsites.google.com%2Fprod%2Fview%2Fsoril2020&h=AT3oPM5aIKFCKEWXnxfSgj34CfGRLXfGVlHGYIbOvq7dETPmxl_gcxYzQwXy9qaInXj30DSZzafFY7i2KwG8UG39wz4VHRGUqoMqUVDKnW59P-JUFehF7540iaLeeHTHCvo&s=1

Загал минь

Сайхан загал морьтой байлаа
Санааны зоргоор үүрд ханилсангүй
Найман чимэгт эмээл юугаан өргөж
Насан турш зоо нуруунд нь тааруулсангүй.
Салхин урсах их талаа
Саруулхан хөх тэнгэр гэвээс
Одод шиг мяралзсан сүрэг дундаан
Саран мэт содон морь минь
Залуу нас дуу наргиан хөөж
Загал мориороо алсхан найранд очдог байжээ.
Зайлуул гэргий минь өнжүүд хонууд зовохдоо
Загалаа унаж яваадаа гэж амсхийдэг байжээ.
Харлах харгуйн дов дэрлэн унаж
Халамцуу бие хөдөөд ганцаар хэвтэж үзсэн.
Тэгэхэд миний Загал эмээлтэйгээ дэргэд хүлээж
Тэнгэр газрын хооронд тэр минь л аварсаан.
Дөрвөн өртөөд жолоо таталгүй
Дөрөө жийн сайхан загалаараа давхиж
 

Монгол хэлэнд үгийн нэгдүгээр үеэс хойш орсон богино эгшгүүд цөм тодгүй балархай хэлэгдэнэ. Балархай эгшгийг олж бичихэд амаргүй боловч гийгүүлэгч үсгүүдийг хянаж үзвэл зарим гийгүүлэгч үсгүүд заавал эгшиг дагуулж үе бүтээдэг байхад зарим гийгүүлэгч үсгүүд заавал эгшиг дагуулж явдаг биш байна. Энэ байдлаас үндэслэн балархай эгшгийн дүрмийг тогтоохын тулд гийгүүлэгч үсгийг эгшигт гийгүүлэгч, заримдаг гийгүүлэгч, онцгой гийгүүлэгч гэж гурав хуваана. Эгшигт гийгүүлэгч нь м,н,г,л,б,в,р буюу "монгол баавар" гэх үгийн гийгүүлэгчид юм. Заримдаг гийгүүлэгч нь ц,ж,з,с,д,т,ш,ч,х буюу "цоожоо засаад тушаачих" гэх үгийн гийгүүлэгчид юм. Онцгой гийгүүлэгч нь к, ф, п, щ гийгүүлэгчид юм.

Шалгуураар үнэлж мэдлэг бүтээлгэх аргаар хүүхэд нэг бүрийг хөгжүүлэх нь

Өөрийгөө ялах.

Хуруугаа исгэсэн гээд гомдоллож байгаа хүнд хөлгүй хүний инээмсэглэлийг харуулах хэрэгтэй. Энэ нь юу гэсэн үг вэ? гэвэл ямар нэг зүйлд бүү шантар, шалтаг бүү тооч залхуу чинь хүрээд байвал, аль болохоор их ажиллаж сурах гэж, тэмүүл гэж сурагчдад хэлдэг, ойлгуулдаг. Аливааг сайн талаас нь харахыг хичээдэг.

2. Өөрийгөө үнэлэх нь:

Ажил мэргэжил болон, аль ч салбарт амжилт гаргах гол түлхүүр юм.  Өөрийгөө хэр их үнэлж байна, түүний хирээр хүчин чармайлт их гардаг (сайн муу). Өөрийн үнэлгээг гаргаад, дутагдалтай талаа мэдээд авчихвал, тэр нь таны амжилтад хүрэх, хөгжлийн төлөвлөгөө болдог. Өөрийн сайн муу талаа мэдэж авбал, цаашид амжилт гаргахад нөлөөлдөг.

3. Шалгуур үзүүлэлт.

Шалгуур үзүүлэлт нь түүний хүрэх түвшинг хамтад нь тодорхойлж байж, сая гүйцэтгэлийн шалгуур нь бүрдэнэ.

• Шалгуур үзүүлэлт нь харьцангуй тогтвортой байдаг бол, хүрэх үр дүн байнга сайжрах чиглэлтэй ч хөдөлгөөнтэй оршдог.

Зорилго:

Шалгуур үнэлгээгээр мэдлэг бүтээлгэх арга зүйг хичээлийн судалгаагаар боловсруулах, төлөвлөх, хэрэгжүүлэх.

Судалгааны арга зүй:

ЕБС-ийн 7-р ангид Эхийн мэдээлэлд дүн шинжилгээ хийх, сэдвээр судалгаат хичээлийг зохион явуулсан. Хичээлийн бэлтгэл судалгааны хүрээнд хичээл заах сэдвийн агуулгын залгамж холбоо, өмнөх төсөөллийг  тооцно. Эх дээр задлал хийлгэж үзээд нас сэтгэхүйн онцлог ангийн түвшинд тохируулан арга зүйг боловсруулсан.

Судалгааны үр дүн:

Шалгуур үнэлгээгээр мэдлэг бүтээх аргаар хичээлийг зохион явуулснаар зөвхөн тухайн хичээлийн агуулгыг эзэмшээд зогсохгүй

• Ярих илтгэх.
• Үүрэг хариуцлага ухамсарлах
• Дүрд тоглох
• Учир шалтгааныг ойлгох
• Бусдыг сонсох
• Багаар хамтран ажиллах
• Өөрийгөө болон бусдыг шударгаар үнэлэх

чадваруудыг давхар эзэмшиж байсан.

Практик ач холбогдол:

Сурагчид өөрийгөө найзаа, баг хамт олноо үнэлэх, өөрийн үзэл бодлыг хамгаалж, гэр бүл найз нөхөртэйгөө зөв боловсон харьцах хандлага илэрсэн.

Шинэлэг санаа:

Сурагчид бие биеэ үнэлэх үзэл бодлоо чөлөөтэй илэрхийлэх боломжтой болсон нь хүүхэд бүр өөр өөрийн гэсэн байгалиас заяасан хэнтэй ч адилгүй, дахин давтагдашгүй хувь шинжийг хадгалдаг учир, тэрхүү онцлог ялгааг нь хүлээж зөвшөөрч, нээн илрүүлж байгаа нь сайн юм.

Мэдлэг эзэмшилтийн буюу өмнөх төсөөллийн судалгаа.

Сурагчид 5, 6-р ангидаа эзэмшвэл зохих.

• Зохион бичих.
• Ярих чадвар гэсэн чиглэлээр судалж үзэхэд зохион бичих чадвар 100/60% ярих чадвар 100/50% гэсэн үнэлгээний дүн гарсан. Иймд сурагчдын мэдлэг, чадварын түвшин боломжийн гэж үзэж “Шалгуураар үнэлж мэдлэг бүтээлгэх” арга сэдвээр судалгаат хичээл зохион байгуулж, хичээлийн арга зүйгээ боловсруулсан.

Арга зүйн судалгаа:

• Тодорхой хийсвэр сэтгэлгээний цогц чадамж төлөвшдөг тул юмс үзэгдлийн мөн чанарыг задлан шинжлэх нэгтгэн дүгнэх чадварыг хөгжүүлэх, сурагчдаар мэдлэг бүтээлгэх.
• 7-р ангийн сурагчид олны дунд байх хүсэл давамгайлдаг, өөрийгөө хүлээн зөвшөөрүүлэх үнэлэх бусдаас ялгарч чөлөөтэй нээлттэй байхыг хүсдэг энэ үед л өөрөө өөртөө итгэх илтгэл төрүүлэх зорилгоор хичээлээ багаар зохион байгуулж ажиллуулсан.
• 7-р ангийн сурагчдын ярих, хэл ярианы хөгжил сайжирдаг учир хэлэлцүүлэг харилцан ярилцаж зөвшилцөх чадварыг хөгжүүлэх. зорилгоор хичээлээ багаар зохион байгуулж ажиллуулсан

Хэрэглэгдэхүүний судалгаа.

Сурагчдын анхаарлыг татахуйц сэдэвт эх болоод, хэрэглэгдэхүүн бэлтгэх нь чухал байсан тиймээс 7-р ангийн сурагчдад

Сургууль, Зун цаг сайхан, Сурагч нас... сэдвээр бодит амьдралд ойр эхүүд сонгосон.

Үнэлгээний судалгаа:

Цөм хөтөлбөрийн үнэлгээ нь:

Явцын үнэлгээ, нэгж хичээлийн үнэлгээ, эцсийн үнэлгээ хэлбэртэй байдаг энэ дундаа явцын үнэлгээ буюу ээлжит хичээлийн үнэлгээ нь хамгийн чухал иймээс өөрийгөө, хосоо, багаа шалгуураар хэрхэн үнэлэх талаар судалж нэг хичээлд гурван хэлбэрийн үнэлгээг зэрэг оруулж үзлээ.

Судалгаат хичээл:

Хүүхэд нэг бүрийг хөгжүүлэх, оролцоог нэмэгдүүлэх зорилгоор хичээлийн судалгааг Жаргалант сумын монгол хэл уран зохиолын судлагдахууны баг хамтран зохион байгуулсан. 3 удаагийн заалтаар сайжруулж энэ аргын үр дүн нь харагдсан байгаа.

Мөн Боловсролын хамтын ажиллагааны нийгэмлэгийн Монгол хэл уран зохиолын хичээлийн сургагч багш Б.Борхүүхэний зөвлөмж зөвлөгөө авч сайжруулсан болно.

Төв аймгийн хойд бүсийн Монгол хэл уран зохиолын багш нарт тухайн аргыг танилцуулж зөвлөмж зөвлөгөө авсан.